Kilis Yöresinde Aşk ve Mertlik Üzerine Barak Havaları

Metin MERCİMEK 

“Baraklar Horasan’dan göç ederek Güneydoğu Anadolu’da Kilis, Gaziantep ve Nizip’in güney mıntıkalarına yerleşmişlerdir. Barakların sosyal yaşayışına bir göz attığımız zaman, büyük acıların neden olduğu savaşlar ve göçler, Barak yöresine ait ‘destanların’, ‘ağıtların’, ‘türkülerin’ ve ‘oyunların’ oluşmasına neden olmuştur. Bu oluşumlar daha çok yiğitlik, mertlik, aşk, sevgi, cömertlik, misafirperverlik, fukaralık ve acılar üstüne yorumlanmıştır. Vakfımız Yönetim Kurulu üyeleri olarak yapmış olduğumuz araştırmalar neticesinde, bugün sadece aşk ve yiğitlik üzerine Barak Havaları’nı ele aldık." 

Abdülkadir ÇOPUR

İstanbul Kilis Vakfı Başkan Yardımcısı

Barak Havaları’nda ozanlar, aşkı o kadar güzel yorumlamışlar ki, gerek sözleri, gerek nağmeleri, içimizde derin bir duygu oluşturmuş ve o duyguyu eşsiz nağmelerle bizlere hissettirmiştir. Şimdi Uşşak makamında bestelenmiş olan bir Barak Havası’nın hem yorumunu hem de sözlerini görelim.

Çok sevdiği bir kızın, başkasına gelin gitmesini derin aşkıyla anlatan “Aman İçerimden Çıkmazda” uzun havasında, yaşanmış bir hikaye dile getirilmiştir. Özellikle sevdiği kızın gelinlik giyip, ayrılışı anında şu anlamlı sözleri söylenmiştir:

AMAN AT ÜZERİNDE GİDERKEN DE GÖZ EDER
DİLLERİ KONUŞMASA DA GÖZYAŞLARI SÖZ EDER.”

Yine bir başka bölümde ise, evlenmek üzere ayrılırken, sevdiği kıza hitaben aşkını şöyle anlatır:

HELE BEN DE SENDEN BAŞKASINI SEVERSEM
BAŞKASINA GÖNÜL VERİRSEM EĞER,
YARIN HAKKIN HUZURUNDA MAHKEMEYE
VER BENİ, GÜLÜM VER BENİ, NEDİM VER BENİ.”

Bir başka Barak Havası’nda Döne Gelin’le ilgili aşk, etrafa öylesine yayılmış ve duyulmuş ki, bunun üzerine şöyle bir farklı anlatım ortaya çıkar:

YİNE BARAK İLLERİNDE KURŞUN ATILIR
BENİM AŞKIM PAZAR OLMUŞ DA SATILIR
DÖNEM GELİN OLMUŞ DA BOYNUM BÜKÜLÜR
DÖNE GELİN CANIM FEDA OLSUN SANA.”

Barak Havasında aşk, öylesine bir sitemle söylenir ki, duyanları hep şaşırtmıştır. Özellikle Kilis ve Gaziantep yöresinde çok okunur ve sevilerek söylenir. Geliniz birlikte görelim:

GEZE GEZE YÜREĞİME DERT OLDU
AĞLAYA AĞLAYA DA GÖZLERİME KAN DOLDU
KIZ BEN SENİ ALACAKTIM DA
ZALİM BABAN, ÖNÜME BEND OLDU.”

Barak Havalarında ikinci uzun havamız yiğitlik’ üzerinedir. Barak illerinde yiğit insanların yardımsever, dürüst, kişileri seven ve fakirlere yardım eden gözüyle bakılır. Şimdi yiğitlik üzerine Uşşak makamında bestelenen “Kara Dağın Boz Yılanı” Barak Havasını hep birlikte görelim:

KARA DAĞIN BOZ YILANI
GELİR DOLANI DOLANI
ON BEŞ SENE MAHKUM YATSAM
BULURUM SENİ VURANI.

ÖLDÜM ANEY, ÖLDÜM ANEY
YAVRU KURŞUN YEDİM ANEY…”

Aslında Barak Havalarında yiğitlik ve acı etkeninin asıl tanımı, ‘Topal Abdo (Oğlum Muhammedim) uzun havasında gösterilmiştir. Kilis halkının bağrından koparak gelen bu muhteşem uzun havanın sözlerini hep birlikte görelim:

AMAN KALKIN GİDELİM BORU SESİ VAR
OĞLUM MUHAMMED VURULMUŞ BİZİM ELDE YASI VAR
BU KERTİL ZALİMLERİN BİZDE NESİ VAR?

DUMANA OĞLUM DUMANA
ATLARI ÖRÜKLEDİK ÇAYIR İLE ÇİMENE
BİR EVDE ÇİFTE CENAZE ÇIKARSA
ÇOLUK ÇOCUK FİGANA.”

Gerek aşkı dile getiren gerek yiğitliği anlatan gerek acılı duygularıyla içimizi sızlatan ve de ruhlarımızı yücelten Barak Havalarının bir başka kültür içerikli eserleriyle yeniden buluşalım diyoruz.