Kilis’in Büyük Şair ve Filozofu “Hafız Kâmil Kıdeyş”

Metin MERCİMEK

“Kilis insanı hangi koşulda olursa olsu, ister dilsiz, ister sağır, ister görme engellisi olsun, Kilis'in değerlerine mutlaka sahip çıkar. Ayrıca, eğer konuşamıyorsa bakışlarıyla, duyamıyorsa zekâsıyla, göremiyorsa gönül gözüyle görür, güzel düşünür ve mantıklı hareket eder. İşte bunlardan biri de Kilis’in Büyük Şairi ve Filozofu Hafız Kâmil Kıdeyş’tir. Türk Edebiyatı tarihinde ve şiir dünyasında önemli bir yer tutan Hafız Kâmil, tam olarak kıymeti bilinmemiştir. Onun en büyük şanssızlığı, Kilis’te yaşamış olması ve görme engelliliğinin bulunmasıdır. Çünkü Hafız Kâmil’in birçok olayı ve hatıralarını şiirlerinde açık bir şekilde görmekteyiz. Özellikle yaşadığı dönemin siyasi ve sosyal olaylarını kendi cephesinde yorumlamış ve bunları şiirlerinde çok güzel dile getirmiştir.”

İhsan BIYIKBEYİ

İstanbul Kilis Vakfı Genel Sekreteri

İslam metafiziği diye adlandırdığımız düşünce, İslam inançları içersinde doğmuş ve de gelişme göstermiştir. Çeşitli uygarlıklarla karşılaşan ve düşünce alanında genişleyen İslam toplumunda, önce kelam tartışması başlamış. Bu tartışmaların konusu, Allah'ın özü ve niteliklerini açıklamak olmuştur. Sözü edilen bu kelam tartışmaları, Kilis Baytazzade Mehmet Vakıf Efendi (Şeyh Efendi) Tekkesi’nde yıllarca devam etmiş ve bu tartışmalara Hafız Kâmil Kıdeyş de zaman zaman katılmıştır. O, Şeyh Efendi tarafından çok takdir edilmiş ve Tekke’ye bağlılığı ile tanınmıştır.     

1911 yılında Kilis'te dünyaya gelen Hafız Kamil, yıllarca birçok Kilisliler gibi trahoma hastalığından nasibini almış ve 6 yaşlarında gözlerini kaybetmiştir. Hiçbir zaman yılmayan Hafız Kamil, Kur'anı ezberleyerek hafız maharetini göstermiş ve kendine çalışma alanları bulmuştur. Ayrıca Arapça ve Farsça dersleri almak suretiyle sonsuz öğrenme isteğini de devam ettirmiştir.

Trahoma hastalığına yakalanan ve de gözlerini kaybeden birçok insanlar, Kilis'te Zembilciler Çarşısı'nda (Körler Çarşısı) hasır örerek yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Oysa Hafız Kamil'in felsefi görüş ve düşüncelerini incelediğimiz zaman, onun diğerlerinden çok farklı olduğunu görürüz. Bu farklılık nedenlerinden biri, çok güçlü bir hafızaya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bu hafızası sayesinde, Kur'an ezberlemiş, Şabaniye ve Haşimiye Medreseleri'ne devam etmiştir. Yine Fıkıh ve Şer'i ilimler öğrenerek devlet tarafından birçok camide görev almıştır.

Hafız Kamil'in diğer görüş ve düşüncesinde, hayatı sıkıntılar içinde geçmesine rağmen, bu sıkıntılara katlanmasını çok iyi bilmiş ve divan şairleri geleneğini  devam ettirmiştir. Şimdi bu sıkıntılarını gösteren bir manzumesini birlikte görelim:

"SERVETİM YOK, BEŞ ÇOCUK VAR: İKİSİ TAM, ÜÇ PASO

BEN ORUÇ AYINDA CÜZHAN ERDİ ÖMRÜM ALTMIŞA.

SAKİN-İ HÜRRİYETİM AYLIK MİSAFİRHANEDE

HEM GARİP, HEM KÖR, İKİ DERTLE KALDIM BAŞBAŞA.

İNCİ DÖKSE AĞZIN KAMİL KIDEYŞ DERLER YİNE

NETMELİ? GÖZ GİTMİŞ ARTIK, İTİBAR OLMAZ BAŞA."

Hafız Kamil'in bir başka görüş ve düşüncesinde, Kilis'te mantık ilminin çok ilerleme kaydettiğini ve bu ilmin lideri sayılan Kilisli Mantık Alimi Abdullah Enveri Efendi'nin başarılarını çok iyi takip ettiği görülmektedir. Bu anlamlı düşüncesini, "Kesik Minare Kitabesi" adlı manzumesinde çok güzel dile getirmiştir. Şimdi bu manzumenin ikinci beytini birlikte görelim:

"NASIL KOŞMUŞLAR? ENVERLER BU MESCİTTE NAMAZ KILMIŞ,

BU MABETTEN ALIP FEYZ EYLEMİŞLER MANTIK-I İZHAR"

Hafız Kâmil Kıdeyş’in şairlik yönüne bir göz attığımız zaman, onun hem Türk Edebiyatı tarihinde, hem şiir dünyasında hem de felsefi düşüncesinde ne denli üstün vasıflara sahip olduğunu görürüz. Hafız Kâmil kıdeyş, şiirlerinde dünyanın bin bir çeşit acılarına göğüs germiş, hatta karanlık dünyasını daha da aydınlatarak bir taraftan aklıyla, bir yandan da duygularıyla doğruları ve güzellikleri ortaya koymuştur. Bu konuda çok ustaca kaleme almış olduğu şiirini birlikte görelim:

BU HAYAT BİR EKİN TARLASI EL-HAK
AY KILIÇ, YIL KILIÇ HEP ÖMRÜ BİÇER
BİR SAKAT DİYE HORLAMA KÂMİLİ 
GÜN GELİR FELÇ KAÇAR, YÜRÜK AT SÜRÇER.

İçinde bulunduğu karanlığa rağmen, sabırla, çabayla hayatını devam ettiren ve de çeşitli güzel düşünceleriyle kendinde aydınlığı yaratan Hafız Kamil Kıdeyş'e, Vakfımız yönetim kurulu üyeleri olarak Allah'tan rahmet diliyor ve Kilis'in bir başka gönül güzelliğinde ve de aydınlık düşüncesinde yeniden buluşalım diyoruz.