Doğu Akdeniz İnşaat Müteahhit Birliği (DAİMFED) Malatya Şube Başkanı Kadircan Esen, 6 Şubat depremleri sonrası Malatya’da sürdürülen yerinde dönüşüm projelerinde gözlemlerini paylaştı. Gözlemlediği püf noktalarını somut örnekler ile anlatan Esen, "6 Şubat 2023 tarihinde sabaha karşı 04.17’de hayatta kalanlar panik içindeydik. Çocuklarımızı kucağımıza almış apartmanın merdivenlerinden o anda aşağı inmeye çalışırken ailemizin dışında meslektaşlarımızın düşündüğü başka şeylerde vardı. Vicdan ve sorumluluk sahibi inşaat mühendisi ve müteahhit meslektaşlarım için o merdivenler hiç bitmedi diye tahmin edebiliyorum. Hepimizin aklında projelendirdiğimiz, yaptığımız, denetlediğimiz binalar vardı tabi ki. Yaptığı işten emin olsa bile insan depremin büyüklüğü ve şoku bilimin tüm kurallarını unutturuyor insana. O an bilim çerçevesinde düşünemiyorsunuz. Yapabildiğiniz tek şey anca kaygı ve endişe ile binaları gezmek oluyor. Bende aynı şekil o sabah henüz 2. deprem olmamışken uyguladığım ve projesini çizdiğim yaklaşık 600 konutun yani 2 bin 500 civarı insan canının yer aldığı binaları gezmiştim. Çok şükür ki projelerimde can kaybı ve yaralanma olmamıştı" ifadelerine yer verdi.
Depremde özellikle şehrin batı yakasındaki projelerde hasarın çok fazla olduğunu da ifade eden Esen, "Genel olarak çarşı ve eski yapıların durumu çok kötüydü. İnşaat mühendisiyseniz veya müteahhitseniz büyük bir depremden sonra sizi çok zor zamanlar bekliyor. Kendinizi ifade edemediğiniz, suçlu ilan edildiğiniz, özgüven yitirdiğiniz bir ortam. Hasar tespitleri, kontrollü yıkımlar, geçici barınaklar, güçlendirme gibi teknik konularda size ihtiyaç varken maalesef o an toplumsal deformasyonun tam ortasında suçlu ya da suçsuz sert eleştirilere maruz kalıyorsunuz. Sosyal travmalarınız sizi mesleğinizden soğutuyor o an. Her halde depremden önce müteahhit, mimar, mühendislere deprem yönetmeliğinde yer alan tasarım ivmesinin 3 katı fazla ivmeyle binaların karşılaşacağı söylenseydi ve depremden sonra yeni binalarının deprem anında göçmeyeceği de eklenseydi bilimsel olarak çok gerçek karşılanmazdı. Size garip ve ilginç bir bilgi aktarayım. Çok korkmayın ama 6 Şubat deprem ivme değerleri binaların statik projelerine işlendiğinde binaların çoğu statik programlarda göçme durumu veriyor. Yanlış duymadınız hastane ve okul gibi önem katsayısı yüksek projelendirilmiş binaların dışındaki binaların geneli proje analizinde yıkım sonucu veriyor" şeklinde konuştu.
Yerinde dönüşüm projelerinin hayata geçirilmesinde inşaat firmalarının mutlaka çok iyi araştırılması gerektiğinin altını da çizen Başkan Esen, “Yerinde dönüşüm her yönüyle meşakkatli bir iş. Uzlaşmalar, kamulaştırma, hakkediş, uygulama bunu her müteahhit beceremeyeceği gibi sermaye, bilgi ve tecrübe isteyen bir husus kesinlikle” dedi.
Depremden sonra şirket devirlerinin ve adi ortaklıkların çok fazla sayıda yapıldığına da dikkat çeken Esen, “İşe talipli olan firmanın ortakları ve hissedarlarının 5 Şubat 2023 ile şimdi arasında fark var mı? Buna kesinlikle bakılmalı. Buna mali müşavir bir tanıdığınız sayesinde de kolayca erişebilirsiniz. Yukarıdaki örnek gibi çok şirket el değiştirdi, ortaklıklar kuruldu. Dikkatli olmak lazım, tecrübesiz art niyetli oluşumlar olabilir” ifadelerine yer verdi.
Malatya’da bugünün şartlarında bir inşaat yapımında metrekare birim fiyatının 17 bin TL civarında olduğunu ifade eden DAİMFED Malatya Şube Başkanı Kadircan Esen, “Fiyatlar bu durumdayken sizin için neden karsız iş yapsın müteahhit firma? Yada zararına iş yapsın? Bunu muhakeme etmek lazım. Bugün kuru paranın bile senelik maliyetinin yüksek faiz oranlarından dolayı yüzde 50 olduğunu unutmayalım. Size verilen teklif metrekare de 19 -20 bin TL birim maliyetin aşağısında ise maalesef maliyetler çok gerçekçi değil. Ucuza verilecek iş, ileride çok yorucu hal alabilir. Eğer firma düşük tekliften hala para kazanacağını iddia ediyorsa ödediğiniz peşinata karşılık banka teminat mektubu isteyebilirsiniz” şeklinde konuştu.
Yerinde dönüşüm işinin verileceği inşaat firmasının her yönüyle iyi araştırılması gerektiğini belirten Esen, “Şirketin hissedarları adına daha önce iş deneyim belgesi var mı? İnşaat ruhsatı alınmış mı? Yada belediye teslimleri yapılmış mı? Bu bilgilere merkez ilçe belediyesi imar işleri arşivinden rahatça ulaşabilirsiniz. Tecrübeli, imar mevzuatına hakim avukatlardan, mühendislik ofislerinden kesinlikle müşavirlik hizmeti alarak riski minimize edebilirsiniz” dedi.
Yerinde dönüşüm finansı, modellemesi ve evraksal hareketlerinin başlı başına bilgi ve tecrübe gerektiren bir organizasyon olduğunu dile getiren Esen, “Ben şahsen referanssız, sermayesiz ve tecrübesiz firmaların yerinde dönüşüm işlerinde çok kişiyi mağdur edebileceğini düşünüyorum. Özet olarak, Firmaları belediyelerden, bankalardan, ticaret odalarından iyice araştırıp işinde iyi avukatlardan ve mühendislerden teknik destek alırsak ileride karşılaşacağımız problemleri yok etmiş oluruz” diye konuştu. İHA